Eerder is geargumenteerd dat trans geen ziekte is en dat transfobie eerder het probleem is dan gendervariatie zelf. We hebben laten zien hoezeer we vastzitten in binair denken dat z’n globale pretenties moet opgeven. Een uitweg kan liggen in perspectief dat fuzzy sets bieden. In de toekomst ben je ‘trans in je hoofd’.
Een boekje dat de strijd aanbindt met het idee dat transgenders een geestesstoornis zouden hebben, doet er goed aan met perspectieven te komen. We kijken hiervoor onder andere naar Ecuador.
Uiteindelijk gaat de strijd voor transrechten niet om identiteiten. Die moeten gewoon vrij geleefd kunnen worden. Aangezien identiteit is een basisrecht is, zou dat niet moeten leiden tot zoveel problemen, zouden we verder moeten kunnen met het bouwen van een mooie en rechtvaardige wereld. Helaas wordt strijd over identiteit (i.p.v. leven met en vieren van identiteit) gebruikt in een machtsstrijd om een particuliere conservatieve moraal te bevoordelen. Strijd voor je identiteit is maar een klein en opgeblazen deel van een grotere strijd om rechtvaardigheid. Al maakt lang niet iedereen de stap van erkenning naar verdere actie.
Maar een klein deel van de trans*-bevolking gaat een gendertransitie in. In Nederland is dat slechts 12,5%. Velen doen dat niet, omdat ze niet kunnen, willen of durven. Sommigen leven comfortabel in twee genders of fluctueren tussen twee genders, weer anderen nemen gender überhaupt niet als referentiepunt. Sommigen hebben geen probleem met hun “verkeerde” paspoort, anderen wel. Genderqueers die het hele gendersysteem overboord gooien, kunnen in die zin al helemaal weinig met identiteitsstrijd. Behalve dat je moet kunnen zijn wie je bent of wilt worden. Maar daarna: zullen we verder gaan met de wereld te verbeteren?
Een aantal goede ontwikkelingen in de richting van autonomie, respect en meer komen uit de Spaanstalige wereld. Steeds vaker kom je daar trans en la cabeza tegen: “trans in je hoofd”. Dat idee leidt tot een andere, niet per se mannelijke of vrouwelijke genderexpressie. En veelal geen medische ondersteuning, wat weer te maken heeft met de archaïsche en arrogante behandeling door psychiaters, die vooral nagaan of je wel “trans genoeg” bent. Voor een deel is dat erg subcultureel (een subcultuur van de trans* subcultuur), anderdeels is het mainstream.
In Ecuador zoekt men vaak wel medische behandeling – officieel of niet. Los daarvan moet het ID aangepast zijn aan het gender waarin men leeft. Daarvoor wordt nu ook intensief campagne gevoerd middels de leus Si es mi cédulo tiene que ser mi género (“Op mijn ID moet mijn gender staan”) door de organisatie Cuerpos distintos, derechos iguales (“verschillende lichamen, gelijke rechten”). Men waarschuwt ook voor koloniale denkbeelden, wanneer de psychiater westerse vormen van mannelijkheid of vrouwelijkheid opdringt.
Dit alles leidt tot een veelheid aan lichamen en identiteiten en op deze manier tot een explosie van wat we hier onder man of vrouw verstaan. Een revolutionaire ontwikkeling dus: minder dan ooit zal identiteit worden opgehangen aan het geboren zijn in een bepaald lichaam en meer aan een overtuiging. Het is ook een revolutionair beroep op het mensenrecht van zelfbeschikking over het lichaam. Helaas zó revolutionair dat frequent en heftig verzet van de heersende machten een feit is of te verwachten valt. Evenwel is dit de weg voorwaarts die onherroepelijk is ingeslagen.
Dit artikel is eerder verschenen in de bundel “Transgender wat is daar nou ziek aan”
Ik moet er niet aan denken dat er een toekomst is waarin ik alleen trans in mijn hoofd kan zijn. Het kan voor sommigen werken, maar niet voor die 12,5%.
Ik behoor tot de 12,5% die wel een fysieke transitie doormaakte. Gelukkig maar want anders had ik niet meer geleefd. De fysieke transitie is naar mijn stellige overtuiging noodzakelijk geweest om mij te laten overleven en een nieuwe rust te krijgen in relatie tot mijn eigen gender èn seksualiteit. Beide zouden vanuit mijn beleving gemankeerd blijven op een onleefbare wijze. Goddank was er de mogelijkheid om mijn lijf aan te passen aan wat mijn hoofd mij duidelijk maakte. Zou dat er niet geweest zijn omdat het idee postgevat zou hebben dat het ‘all in the mind is’ en daar vooral maar moet blijven… ik moet er niet aan denken wat er dan gebeurt zou zijn.
Het zinnetje ‘uiteindelijk gaat de strijd om transrechten niet om identiteiten’ bestrijdt ik nadrukkelijk. Mijn identiteit als transvrouw wordt in het land waar ik woon niet erkend. Dat wil zeker niet zeggen dat ik dat een ondergeschikte of kleinere strijd vind danhet recht op genderexpressie ongeacht hoe het lijf in elkaar zit. Als een van de 12,5% vind ik veel van de tegenwoordige ‘nieuwe’ gendertheorie die zich op het laatste richt zeer bedreigend. Omdat ze het risico in zich draagt dat het de mogelijkheden voor geslachtsaanpassing in wezen ter discussie stellen als een niet nodzakelijk iets. Ik wil niet gedwongen worden onderdeel te zijn van een explosie van man en vrouw vormen, ik wil gewoon die vrouw zijn die ik ben. Simpel zat. Gendervrijheid mag niet betekenen dat er een tegenreactie komt die mij – met alle goede bedoelingen – mij mijn gender in wezen poogt te ontnemen voor het grotere goed van depathologisering. Die ik overigens niet afwijs.
Alice Anna Verheij
schrijfster, documentair kunstenaar