Móet geslacht van het internationaal recht?

In gesprekken over de vermelding van geslacht in de paspoorten – een voor velen ongewenste zaak van recente datum – horen we vaak dat het niet anders kan, dat we anders niet kunnen reizen en niet identificeerbaar zouden zijn. Dat blijkt niet zo te zijn.

Zoals vele andere landen houdt Nederland nog steeds vast aan de juridische fictie dat iedere mens noodzakelijk tot één en alleen tot één van twee geslachten toebehoort, mannelijk óf vrouwelijk. Men mag vrijelijk veranderen maar anders dan boompje wisselen is niet mogelijk in het juridisch domein. Het is belangrijk aan te stippen dat een dergelijke rigide benadering geenszins door internationale normen opgelegd wordt.

Op het vlak van de burgerlijke stand is er geen enkele internationale norm die staten ertoe zou verplichten eender welk geslacht te registreren; de voornoemde overeenkomst voorziet alleen in codering van aanduidingen die staten mogelijk zouden willen gebruiken.

Er gaan trouwens meer en meer stemmen op die zich kanten tegen de verplichting tot één van twee wettelijke geslachten te behoren. Zo heeft in Duitsland de Bondsraad begin 2010 de bestuursinstructies voor het bijhouden van de registers van de burgerlijke stand onderzocht. De Juridische Commissie (waar de ministers van justitie van de deelstaten zetelen) heeft toen voorgesteld om niet voor te schrijven dat het geslacht van het kind in de geboorteakte met “vrouwelijk” of “mannelijk” dient aangeduid te worden (zoals de Bondsregering voorzag), maar dat dit alleen “in principe” zo is. Het is de motivering van deze voorgestelde wijziging die interessant is (blz. 8, “Zu Nummer 21.4.3.”): Het ging er in feite om met “uitzonderlijke gevallen” rekening te houden, waarin het geslacht van het kind niet binnen de voor aangifte voorziene week kan worden bepaald, maar vooral ook met de gevallen waarin “een persoon daadwerkelijk en een leven lang noch tot het vrouwelijk noch tot het mannelijk geslacht behoort, waardoor zo’n persoon ook niet gedwongen tot een bepaald geslacht mag worden gerekend”. De commissie is zelfs zo ver gegaan te stellen dat de door de Bondsregering voorgelegde tekst “anachronistisch en discriminerend” was!

 

Aldus Genres Pluriels, de Belgische organisatie voor “zichtbaarheid voor mensen met vloeiende, trans’ en geïntersekste genderidentiteiten”.

Wat wel nodig is omdat dit is opgelegd door het ICAO, International Civil Aviation Organization , is een vermelding van aanwezigheid of afwezigheid van gender. Aanwezigheid wordt gemeld in de vorm van vermelding van M of F, voor Male of Female. Afwezigheid dan wel niet vaststelbaarheid wrodt gemeld in de vorm van een X. Er is al een precedent: in Australië kan men een paspoort met X krijgen, wanneer men een geldige verklaring overlegt dat he geslacht niet is vast te stellen. Norrie May-Wellby uit Sydney was de eerste zo een te ontvangen.

In Europa wordt deze mogelijkheid gecreëerd door verordening 2252/2004, die voor machine leesbare paspoorten verwijst naar ICAO standaard 9303 dat op pagina IV-11 (ed.2006) ook stelt voor Field 11/II

„Sex of the holder, to be specified by use of the single initial commonly used in the language of the State where the document is issued and, if translation into English, French or Spanish is necessary, followed by a dash and the capital letter F for female, M for male, or X for unspecified”

 

Voor een visum komt er dan in het geslachtshokje M (male), F(emale) of < (unspecified) te staan.

Wanneer men verder kijkt naar hoe geslachtsregistratie (gender-registratie) in het recht staat, wordt het altijd met zichzelf verklaard. Het recht kent geen andere overwegingen dan “het is nu eenmaal zo”. Het Hoge Raad arrest in de niet-geseksueerdheidszaak R06/013HR zegt dat er bijna geen materiaal of discussie is te vinden om het huidige beleid te veranderen en een positieve verplichting op te leggen, dus om niet-geseksueerdheid mogelijk te maken. Er is meer discours en rumoer voor nodig. De rechter begeeft zich terecht niet op het morele pad, maar constateert nuchter: “ik zie niks dat reden geeft tot anders besluiten”.

Wanneer er dus meer maatschappelijke en wetenschappelijke discussie wordt aangevoerd, is er meer kans dat de rechter gevoelig raakt voor de argumentatie. Besluiten tot het toestaan van het verwijderen van geseksueerdheid c.q. genderregistratie in één geval maakt dat meer mensen dit kunnen vragen en dat het toegankelijk kan gaan worden voor een ieder. Dit leidt tot ofwel de invoering van man/vrouw/NVT, ofwel – en dat is gegeven Europese regelgeving waarschijnlijker – de algehele opheffing van genderregistratie in het geboorteregister.

Europese regelgeving vereist dat het toevoegen van een extra categorie een zeer gegronde reden moet hebben en geen kans mag hebben op het ontstaan van eerder niet bestaand onderscheid. Dus om een derde sekse/gender te kunnen invoeren moet gegarandeerd worden dat het noodzakelijk onderscheid is, en dat het niet leidt tot onrechtvaardig onderscheid, discriminatie. In hoeverre het invoeren van “NVT” dan wel “niet -geseksueerd” of “niet gespecificeerd” (of men man of vrouw is) leidt tot nieuw onderscheid is de belangrijkste vraag voor welke kant de munt gaat vallen: meer of juist minder mogeljkheden tot genderregistratie.

Overigens is het wel zo dat genderregistratie tot personen- en familierecht hoort: afdeling van het recht m.b.t. personen. Op dat vlak heeft ieder land een grote mate van vrijheid en er zijn ook geen Europese richtlijnen die hier over gaan. Totdat er grote mate van consensus is over genderzaken zulen we dus furieus verzet van de genderconservatieven tegemoet kunnen zien. Wanneer je het evenwel aan ‘de mens in de straat’ vraagt en enige uitleg geeft, blijkt het verzet even fel als dun.  Laten we dus lawaai maken en geleerde artikelen publiceren, dan kan de balans in ons voordeel uitvallen. Als er één schaap over de dam is …

The Department of Internal Affairs is currently reviewing its operational policies regarding the issuance of passports for transgender applicants, where they wish to record a change in gender identity. The expectation of the review is to implement a more flexible policy.

The Department’s current thoughts are that applicants would need to provide a witnessed Statutory Declaration with their passport application, outlining their circumstances, and advising the gender identity they wish to be displayed in their passport.

It is intended that the new gender identity would be displayed in the passport only and will not alter a person’s birth or citizenship record.

This change will have no effect on the Births. Deaths and Marriages and Relationships Registration Act 1995 which allows for an adult or guardian of an eligible child to apply to the New Zealand Family Court for a declaration to have their birth record reflect their nominated gender.

The Department has been consulting with communities across New Zealand with an expectation of being able to implement a new flexible policy in September 2012.